سوال:دو نفر صالح یکى سى سال و دیگرى شصت سال عمر مى کنند چنانچه نفر اول به درگاه خداوند اعتراض کند که چرا مثل برادر خود عمر نکردم تا عبادتم زیادتر واجر و درجه ام فزونتر گردد، چه جوابى دارد؟

جواب:

[اوّل ]: زیادى و کمى عمل یا از جهت کمیت (مقدار) است مثل اینکه یک سال شبها را به نماز و ذکر بیدار باشد و روزها را روزه دار بوده و از تمام دارایى به مقدار ضرورت مصرف نموده و تتمه را در راه خدا انفاق نماید و یا از جهت کیفیت (چگونگى ) است که از حیث شرایط صحت و قبول جامعتر یا ناقص تر باشد مثل اینکه شخصى نماز مغرب و عشاى واجب را بخواند در حالى که با حضور قلب و خشوع و حالت هیبت و حیا و تعظیم باشد، بعد تا صبح بخوابد البته افضل است از کسى که نمازش داراى این حالات نباشد و از اول شب تا صبح مشغول خواندن نماز باشد؛ چنانچه از حضرت رسول ( صلّى اللّه علیه و آله ) در بحارالا نوار نقل نموده :
((صلوة رکعتین خفیفتین فى تمکن خیر من قیام لیلة ))
و نیز عمل کننده اى که ورع و تقواى او بیشتر باشد، عمل او به حسب کیفیت مقبول تر و اجر او عظیم تر و شواهد مطلب بسیار است .
پس از دانستن این مقدمه ، مى گوییم ممکن است کسى که سى سال عمرش ‍ در عبادت بوده و از دنیا برود، خداوند متعال او را در این مدت کم ، توفیقاتى مرحمت فرموده باشد که اعمال سى ساله او به حسب کیفیت مطابق یا زیادتر باشد از اعمال کسى که شصت سال در عبادت عمر نموده است ، بنابراین ، جاى سؤ الى باقى نیست .
جواب دوم :
ممکن است آن کسى که سى سال در عبادت عمر نموده و خداوند او را قبض روح فرموده ، حال او طورى بوده که اگر بیشتر در دنیا مى ماند در اثر ابتلاآت و امتحانات و تغییرات اوضاع معیشت ، موفق به عمل بیشترى نمى شد بلکه ممکن بود آن مقدار از سعادتى که کسب نموده از دست بدهد و در قیامت مى فهمد که مرگ او در آن سن ، لطفى خاص بوده است و جایى براى سؤ ال مذکور نمى ماند که بگوید چرا بیشتر مرا عمر ندادى .
جواب سوم :
ممکن است آن کسى که سى سال بیشتر عمر ننموده ، در اثر سوء اختیار خودش و ارتکاب بعضى محرمات الهیه از قبیل قطع رحم یا قسم دروغ ، مرگ خود را نزدیک نموده باشد؛ چنانچه کسى که شصت سال عمر نموده ، در اثر حسن عمل و بجا آوردن اعمال صالحه که موجب طول عمر مى گردد باشد؛ چنانچه از حضرت صادق ( علیه السّلام ) مروى است : ((کسانى که به سبب گناهان مى میرند، از کسانى که به سبب اجل و تمام شدن مدت عمرشان مى میرند، بیشترند و کسانى که به سبب نیکى کردن زندگى کرده در دنیا مى مانند بیشترند از کسانى که به سبب عمر داشتن ، زنده اند)).
در قیامت که حقایق مکشوف مى شود جایى براى سؤ ال مزبور باقى نماند.